A-(Airway) Solunum yolu açıklığının değerlendirilmesi

• Hasta/yaralının ağız içi kontrol edilerek yabancı cisim varsa işaret parmağı ile çıkarılır.
• Bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin 2 parmağı çene kemiğinin üzerine konulur, alından bastırılarak baş geriye doğru itilip Baş geri-Çene yukarı pozisyonu verilir.

B- (Breathing) Solunumun değerlendirilmesi

• Hasta/yaralının solunum yapıp yapmadığı Bak-Dinle-Hisset yöntemiyle 10 sn. süreyle değerlendirilir.

C. (Circulation) Dolaşımın değerlendirilmesi

• Bilinci kapalı ve solunumu varsa; hasta/yaralının nabzı değerlendirilir;
  -Yetişkin ve çocuklarda şah damardan, 3 parmak ile 5 saniye kontrol edilir.
  -Bebeklerde kol atardamarından, 3 parmak ile 5 saniye kontrol edilir.
• İlk değerlendirme sonucunda hasta/yaralının bilinci kapalı fakat solunum ve nabzı varsa derhal koma pozisyonu verilerek diğer yaralılar değerlendirilir.

Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işler;

• Kazaya uğrayan araç mümkünse güvenli bir alana alınmalı, kontağı kapatılıp, el freni çekilmeli, araç LPG li ise tüpün vanası kapatılmalıdır,
• Olay yeri görünebilir biçimde işaretlenip, üçgen reflektör vb. kullanılarak işaretlenmelidir,
• Meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır,
• Olası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir,
• Gaz varlığı söz konusu ise oluşabilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
• Ortam havalandırılmalıdır,
• Kıvılcım oluşturacak ışıklandırma ya da çağrı araçları kullanılmamalı/kullanımına izin verilmemelidir.
• Hasta/yaralı yerinden oynatılmamalı,
• Hasta/yaralılar hızla yaşam bulguları (ABC) yönünden değerlendirilmelidir,
• Hasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir,
• Bilinç kapalı olan hasta/yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmemelidir,
• Hasta/yaralılar sıcak tutulmalıdır,
• Tıbbi yardım istenmelidir (112),
• Hasta/yaralının endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olunmalıdır,
• Hasta/yaralının yarasını görmesi engellenmelidir.
• Hasta/yaralı ve olay hakkındaki bilgiler kaydedilmelidir,
• Yardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır.

Yanığın tanımı

Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır.

Yanık Çeşitleri

1. Derece yanıklar:

• Alt deride ve derinin yüzeyinde, kızarıklık , (pembe, kırmızı arası renk) şeklinde görülen doku hasarı vardır.
• Ağrı vericidir.
• Yanık bölgede ödem, hafif şişlik vardır.
• Genelde 48 saatlik süreç içinde iyileşir

2. Derece yanıklar:

• Derinin 1. ve 2. tabakasını etkiler.
• En bariz özelliği deride içi su dolu kabarcıklar ( bül ) oluşmasıdır.
• Derinin kendini yenilemesiyle kendiliğinden iyileşir.
• Çok ağrılıdır.

3. Derece yanıklar:

• Derinin tüm tabakaları etkilenir.
• Kaslar, sinirler, damarlar üzerinde etkilidir.
• Beyaz kuru yaradan, siyah renge kadar aşamaları vardır.
• Ağrısızdır, çünkü bütün sinirler zarar görmüştür.

Yanığın Vücutta Olumsuz Etkileri

• Derinliğine, yaygınlığına ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak, organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar.
• Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir.
• Hasta/yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon riski oluşur.

Isı ile oluşan yanıkta ilk yardım

• Kişi hala yanıyorsa, paniğe engel olunur, koşması engellenir.
• Hasta/yaralının battaniye vb. ile üzeri kapatılır ve yuvarlanması sağlanır.
• Hasta yaralının yaşamsal bulguları değerlendirilir.
• En az 20 dakika, soğuk su altında tutulur.
• Ödem oluşabileceğinden yüzük, bilezik vb. çıkarılır.
• Giysiler çıkarılır.
• Deri sabunlu su ile dikkatle temizlenir.
• Su toplayan yerler patlatılmaz.
• Yanık bölgelere birlikte bandaj yapılmaz.
• Yanık üzeri temiz bezle örtülür, yanık üzerine hiçbir madde sürülmez.
• Hasta/yaralı battaniye ile örtülür.
• Yanık geniş ve sağlık kurumu uzaksa, kusma yoksa bilinci açıksa hasta/yaralıya ağızdan sıvı verilerek sıvı kaybı engellenir.(1 lt. su + 1 çay kaşığı karbonat + 1 çay kaşığı tuz )
• Tıbbi yardım istenir( 112 ).

Kimyasal yanıklarda ilk yardım

• Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir.
• Giysiler çıkarılmalıdır.
• Bölge bol, tazyiksiz suyla , en az 20-25 dk. yumuşakça yıkanmalıdır.
• Daha sonra Hasta/yaralı battaniye vb. ile örtülmelidir.
• Tıbbi yardım sağlanmalıdır.

Elektrik yanıklarında ilk yardım

• Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır.
• Hasta/yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir.
• Akımı kesme imkânı yoksa yalıtkan bir maddeyle kişinin elektrikle teması kesilmelidir.
• Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilmelidir.
• Hasta/yaralı kımıldatılmamalıdır.
• Hasar gören bölge örtülmelidir.
• Tıbbi yardım istenmelidir.

Donmalar

Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşmasıdır.

Birinci derece donma belirtileri:

• En hafif şeklidir.
• Deride solukluk, soğukluk hissi
• Uyuşukluk, halsizlik
• Daha sonra kızarıklık ve karıncalanma hissi

İkinci derece donma belirtileri:

• Zarar gören bölgede gerginlik hissi,
• Ödem, şişkinlik, ağrı, içi su dolu kabarcıklar,
• Su toplanması iyileşirken, siyah kabuklara dönüşür.

Üçüncü derece donma belirtileri:

• Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır.
• Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.

Donmalarda ilk yardım

• Hasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir.
• Donmaya maruz kalan kişi sakinleştirilir.
• Kesin istirahat ettirilir hareket ettirilmez.
• Kuru giysiler giydirilir.
• Bilinci açık ise sıcak, şekerli içecekler verilir
• Su toplamış bölgeler asla patlatılmaz, üstü örtülür.
• Donuk bölge asla ovulmaz, kendiliğinden ısınması / çözünmesi sağlanır.
• El ve ayaklar doğal pozisyonda tutulur.
• Hala halsizlik varsa bezle bandaj yapılır.
• Tıbbi yardım istenir.

Sıcak çarpmasında ilk yardım

• Hasta serin ve havadar bir yere alınır.
• Giysiler çıkarılır.
• Sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir.
• Bulantı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için su, tuz, karbonatla hazırlanan sıvı ya da soda içirilir.

Bayılma (Senkop) ; beyne giden kan akışının azalması sonucu oluşan kısa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybıdır.

Bayılma nedenleri:

• Korku, aşırı heyecan,
• Sıcak, yorgunluk,
• Kapalı ortam, kirli hava,
• Aniden ayağa kalkma,
• Kan şekerinin düşmesi,
• Şiddetli enfeksiyonlar,

Bayılma belirtileri:

• Baş dönmesi, baygınlık, yere düşme,
• Bacaklarda uyuşma, bilinçte bulanıklık,
• Yüzde solgunluk,
• Üşüme, terleme,
• Hızlı ve zayıf nabız.

Kişi başının döneceğini hissederse;

• Sırt üstü yatırılır, ayakları 30 cm. kaldırılır (Şok Pozisyonu),
• Sıkan giysiler gevşetilir,
• Kendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesi sağlanır.

Kişi bayıldı ise;

• Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır
• Hasta/yaralı sırt üstü yatırılır ve ayakları 30 cm yukarı kaldırılır
• Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve korunur
• Sıkan giysiler gevşetilir
• Kusma varsa yan pozisyonda tutulur.

Şok

Dolaşım sisteminin yaşamsal organlara yeterince kan gönderememesi nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliği durumudur.

Şok Çeşitleri

• Kardiyojenik şok; kalp kökenli
• Hipovolemik şok; vücutta sıvı eksikliği/kaybı
• Toksik şok; zehirlenmeye bağlı
• Anaflaktik şok; alerjiye bağlı olarak gelişir.

Şok Belirtileri

• Kan basıncında düşme,
• Hızlı ve zayıf nabız,
• Hızlı ve yüzeysel solunum,
• Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik,
• Endişe, huzursuzluk,
• Baş dönmesi,
• Dudak çevresinde solukluk ya da morarma,
• Susuzluk hissi,
• Bilinç seviyesinde azalma

Şokta İlk Yardım

• Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilir.
• Mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır.
• Hava yolunun açıklığı sağlanır.
• Kanama varsa hemen durdurulur.
• Şok pozisyonu verilir.
• Hasta/yaralı sıcak tutulur.
• Gereksiz yere hasta/yaralı hareket ettirilmez.
• 112 aranır.

Koma

Yutkunma, öksürük gibi reflekslerin ve dıştan gelen uyarılara karşı tepkinin azalması ya da yok olması ile ortaya çıkan uzun süreli bilinç kaybıdır.

Koma nedenleri:

• Düşme ya da şiddetli darbe, kafa travmaları,
• Zehirlenmeler,
• Şeker hastalığı,
• Aşırı alkol, uyuşturucu kullanımı,
• Havale vb. ateşli hastalıklar,
• Karaciğer hastalıkları.

Koma Belirtileri

• Yutkunma, öksürük vb. tepkilerin kaybolması
• Sesli ve ağrılı uyarılara cevap vermeme hali
• İdrar ve dışkı kontrolünün kaybolması

Komada İlk Yardım;

• Olay yeri güvenliği sağlanır
• Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir
• Hasta/yaralının bilinci kontrol edilir
• Solunum yolu açıklığı sağlanır
• Koma pozisyonu verilir
• 112 aranır
• Hasta/yaralı sağlık ekipleri gelene kadar yalnız bırakılmaz

Göze Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım

Toz, kirpik gibi madde ise;

• Gözü ışığa çevrin, alt göz kapağına bakın.
• Gerekiyorsa üst göz kapağına bakın.
• Nemli, temiz bir bezle çıkartın.
• Gözünü kırpıştırmasını söyleyin.
• Bol su ile yıkayın.
• Gözü ovmayın.
• Çıkmıyorsa sağlık kuruluşuna sevk edin.

Metal veya batan bir cisimse;

• Gerekmedikçe hastayı kımıldatmayın.
• Göze hiçbir müdahale yapmayın.
• Tıbbi yardım isteyin.
• Hastanın göz uzmanlık dalı olan bir sağlık kuruluşuna gitmesini sağlayın.
• Her iki gözün kapatılması gerekir.

Kulağa yabancı cisim kaçmasında ilk yardım

• Kesinlikle sivri ve delici bir cisimle müdahale edilmemelidir.
• Su değdirilmemelidir.
• Tıbbi yardım istenmelidir. 

Buruna yabancı cisim kaçmasında ilk yardım

• Burun duvarına bastırarak kuvvetli bir nefes verme ile cismin atılması sağlanır.
• Çıkmazsa tıbbi yardım sağlanır.

Zehirlenme

Vücuda toksik maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır.
Normalde yaşamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden vücuda giren her türlü madde toksik sayılmalıdır.

Zehirlenmeler üç yolla meydana gelir.

1. Sindirim yolu ile: Ev veya bahçede kullanılan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, aşırı ilaç ve alkol alınmasıdır.
2. Solunum yolu ile: Genellikle karbon monoksit gazı ( tüp kaçakları, şofben, sobalar ) lağım çukurunda biriken karbondioksit, klor, yapıştırıcılar, boyalar, ev temizleyicileri vb..
3. Cilt yolu ile:
   – Zehirli madde vücuda deri yoluyla girer.
   – İlaç enjeksiyonu, zehirli bitkilere temas, zirai ilaçlar, zehirli hayvanların ısırması ve sokması sonucu oluşur.

Belirtiler

• Sindirim Sistemi: Bulantı, karın ağrısı, kusma, ishal.
• Sinir Sistemi: Rahatsızlık hissi, hareketlerde uyumsuzluk, havale, bilinç kaybı.
• Solunum Sistemi: Nefes darlığı, morarma, solunum durması.
• Dolaşım Sistemi:Nabız bozukluğu, kalp durması

Sindirim yolu ile zehirlenmede ilk yardım

• Bilinç kontrolü yapılmalıdır.
• Sadece ağız zehirli maddeyle temas etmişse su ile çalkalanmalıdır.
• El ile temas etmişse el sabunlu su ile yıkanır.
• Yaşam bulguları değerlendirilir.
• Kusma, bulantı, ishal vb. belirtiler değerlendirilir.
• Özellikle yakıcı maddenin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz!
• Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir.
• Üstü örtülür.
• 112 aranılır.
• Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir. ( Zehirli maddenin türü, ilaç ya da uyuşturucu alıyor mu, hastanın bulunduğu saat, evde ne tür ilaçlar var )

Solunum yoluyla zehirlenmelerde ilk yardım

• Olay yeri güvenliği sağlanır (Cam, kapı vb. açılarak ortam havalandırılır.  Hasta temiz havaya çıkarılır).
• Yaşamsal belirtiler değerlendirilir.
• Rahat nefes alabilmesi için yarı oturur pozisyonda tutulur.
• Bilinci kapalı ise koma pozisyonu verilir. 112 aranır.

Deri yolu ile zehirlenmelerde ilk yardım

• Olay yeri güvenliği sağlanır.
• Yaşam bulguları değerlendirilir.
• Ellerin zehirli madde ile teması önlenmelidir.
• Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır.
• 15 – 20 dakika boyunca deri bol suyla yıkanmalıdır.
• 112 aranır.

Zehirlenmelerde genel ilk yardım

• Zehirlenmeye neden olan maddeyi uzaklaştırmak ( Zehirli madde vücuttan ne kadar çabuk uzaklaştırılırsa o kadar az miktarda emilir.).
• Hayati fonksiyonların devamını sağlanması.
• Sağlık kuruluşuna bildirme ( 112 ).
• Zehir danışma merkezi 114’ü arayın 

Şofben kazalarında ilk yardım

• Kişi ortamdan uzaklaştırılır,
• Hareket ettirilmez,
• Yaşam bulguları değerlendirilir,
• Havayolu açıklığı sağlanır,
• Tıbbi yardım istenir (112).
• Banyo içerden kilitlenmemeli,
• Şofben iyi çeken bir bacaya bağlanmalı,
• Şofbenin olduğu yere bol hava girişi sağlanmalı,
• Şofben ile tüp arasındaki hortum 125 cm’den uzun olmamalı,
• Banyodaki kişiler kontrol edilmeli.

Kırık

Kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar, darbe sonucu ya da kendiliğinden oluşur.

Kırık çeşitleri

• Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuştur. Ancak deri sağlamdır.
• Açık kırık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Kemik uçları dışarı çıkabilir, beraberinde kanama ve enfeksiyon riski taşırlar.
• Parçalı kırık: Kemik birden fazla yerden kırılmıştır.

Kırık belirtileri

• Bölgenin hareket edilmesi ile artan yoğun ağrı,
• Şekil bozukluğu ( Diğer sağlam organ ile karşılaştırılır ),
• Bölgede ödem ve kanama sonucu morarma,
• İşlev kaybı,
• Hareketlerde kısıtlama,
• Şişlik.

Kırığın yol açabileceği olumsuz durumlar

• Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkışma. ( Kırık bölgede nabız alınamaması, soğukluk, solukluk, aşırı hassasiyet )
• Parçalı kırıklarda kanamaya bağlı şok.
• Açık kırıklarda enfeksiyon riski görülebilir.

Kırıklarda ilk yardım

• Yaşamı tehdit eden başka yaralanma varsa ona öncelik verilmelidir.
• Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir.
• Ani hareketlerden kaçınılmalı, kırık yerine konulmaya çalışılmamalıdır.
• Kırık kolda ise; ödem oluşacağından yüzük, saat vb. eşyalar çıkartılmalıdır.
• Kırık olan bölgede hareketi önlemek gerekmektedir.
• Açık kırık varsa; tespitten önce yara üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır.
• Kırık olan bölge, bir üst ve bir alt eklemi de içine alacak şekilde karton, tahta vb. sert cisimle tespit edilmelidir.
• Tespit edilen bölge yukarıda tutularak dinlenmeye alınmalıdır.
• Kırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi kontrol edilmelidir.
• Hasta sıcak tutulmalıdır.
• Tıbbi yardım sağlanmalıdır.
• Kırık olan bölgenin hareket ettirilmesine izin verilmemelidir.

Burkulma:

Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır

Burkulmada ilk yardım

• Sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem dolaşımı engellemeyecek şekilde tespit edilir.
• Şişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır.
• Soğuk uygulama yapılır.
• Hareket ettirilmez.
• Uzun süre geçmiyorsa, tıbbi yardım sağlanır.

Çıkık:

Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır

Çıkıkta ilk yardım

• Eklem bulunduğu şekilde tespit edilir.
• Çıkık yerine asla oturtulmaya çalışılmaz
• Hasta/yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez.
• Bölgede; nabız, deri rengi, ısı kontrol edilir.
• Tıbbi yardım sağlanır.

Yara

Yaralanmalar hayatımızda en çok karşılaştığımız durumlardır.

Yara çeşitleri

• Kesik Yara: Cam Bıçak gibi kesici aletlerle olan yaralardır.
• Ezik Yara: Taş, sopa, yumruk gibi sert bir cismin çarpması sonucu olan yaralardır.
• Delici Yara: Uzun ve sivri aletlerle olan yaralardır.
• Enfekte Yara: Derin ve kirli yaralar, ısırma, sokma sonucu olan yaralardır.

Yaraların ortak belirtileri

• Ağrı
• Kanama
• Yara kenarlarının ayrılmasıdır.

Yaralanmalarda İlk yardım

• Kanama varsa durdurulur.
• Batan cisim varsa çıkarılmaz
• Yaralının sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.
• Yaralı tetanozdan korunmak için uyarılır.
• Delici göğüs yaralanmalarında yaralının bilinci yerindeyse yarı oturur şekilde oturtularak sırtı desteklenir ve ayakları 30 cm yükseltilerek şok pozisyonu verilir ve 112 acil servis aranır.
• Delici karın yaralanmalarında hasta sırt üstü yatırılır ve 112 acil servis aranır.

Delici Göğüs Yaralanmalarında İlk Yardım

• Hasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,
• Hasta yaralının yaşam bulguları değerlendirilir,
• Yara üzeri tercihen plastik poşet vb. sarılmış bez ile kapatılır,
• Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme sırasında havanın dışarı çıkmasını sağlamak için yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır,
• Bilinç açık ise hasta/yaralı yarı oturur pozisyonda tutulur,
• Hasta/yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez,
• Hasta/yaralının yaşam bulguları sık sık kontrol edilir,
• Şok önlemleri alınır,
• Tıbbi yardım istenir (112).

Delici Karın Yaralanmalarında İlk Yardım

• Hasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,
• Hasta/yaralının yaşam bulguları kontrol edilir,
• Dışarı çıkan organlar içeri sokulmaya çalışılmaz, üzerine geniş ve nemli temiz bir bez örtülür,
• Bilinç yerinde ise sırt üstü pozisyonda bacaklar bükülmüş olarak yatırılır, ısı kaybını önlemek için hasta/yaralının üzeri örtülür,
• Ağızdan yiyecek ya da içecek bir şey verilmez,
• Yaşam bulguları sık sık izlenir,
• Tıbbi yardım istenir (112).

Kafatası ve Omurga Yaralanmalarında İlk Yardım

• Bilinç ve diğer yaşam bulguları değerlendirilir,
• Tıbbi yardım için 112 aranır,
• Bilinci açıksa; hasta/yaralının hareket etmemesi sağlanır,
• Herhangi bir tehlike söz konusu ise ayaklarından tutularak düz pozisyonda sürüklenir.
• Hasta/yaralının olay yerinde, taşıma ve sevki sırasında; baş-boyun-gövde ekseninin bozulmamasına ve sarsıntıya maruz kalmamasına dikkat edilmelidir.
• Tüm yapılanlar ve hasta yaralı hakkındaki bilgiler kaydedilip, gelen ekibe bildirilmelidir.
• Hasta / yaralı asla yalnız bırakılmamalıdır.

Kanama

Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına ( vücut içine ya da dışına ) çıkmasına kanama denir.

Vücutta Kanın Aktığı Bölgeye Göre Kanamalar:

1. Dış kanamalar: Kanın vücut dışına doğru akmasıdır.
2. İç kanamalar: Kanın vücut içine akmasıdır.
3. Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs(makat) ve üreme organlarından olan kanamalardır.

Dış kanamalarda ilk yardım

• Yara üzerine direkt baskı yapılır,
• Kanama durmazsa ikinci bir bez konarak basınç arttırılır,
• Gerekirse bandaj ile sarılarak kanlanmış bezler kaldırılmadan basınç arttırılır,
• Kanayan bölgeye en yakın basınç noktasına bası uygulanır,
• Kanayan bölge yukarı kaldırılır,
• Kanama kol veya bacaklardaysa ve kırık şüphesi yoksa kanama bölgesini kalp hizasından yukarıda tutulur,
• Şok pozisyonu verilir,
• Sık sık yaşam bulguları kontrol edilir ( 2-3 dk. arayla ).

Turnike Uygulama Koşulları

• Uzuv kopmuşsa,
• Tüm kanama durdurma uygulamaları yetersiz kalıyorsa,
• Hasta/yaralının uzun mesafede taşınması gerekiyorsa,
• Çok sayıda hasta/yaralının bulunduğu ortamda tek ilk yardımcı varsa uygulanır.

İç kanmalarda ilk yardım

• Hasta/yaralının bilinci ve solunumu değerlendirilir.
• Üzeri örtülerek ayakları 30 cm. kaldırılır.
• Asla ağızdan yiyecek içecek VERİLMEZ.
• Kapalı kırık varsa, kan damarlarının yaralanmasını önlemek ve bir iç kanamaya sebep olmamak için hasta ya da yaralının hareketsiz kalması sağlanır.
• Hasta/yaralının Şok Pozisyonunda, yaşamsal değişimleri izlenir.
• 112 aranarak tıbbi yardım istenir

Burun kanamasında ilk yardım

• Öncelikle sakin olunmalıdır.
• Hemen baş öne doğru eğilir. Mümkünse oturtulur.
• Burun kanatlarını sıkıştırarak iki parmakla sıkılır.
• Bu işlem yaklaşık 5 dakika kadar devam edilir.
• Kanamanın durmaması halinde hasta ya da yaralının en yakın sağlık kuruluşuna götürülmesi gerekir.

Kulak Kanamasında İlk Yardım:

• Hafifse temiz bir bezle temizlenir.

Ciddi ise;

• Kulak tıkanmadan gazlı bezle kapatılır.
• Hasta/yaralının hareketsiz olarak, kanayan kulak üzerine yan yatması sağlanır.
• Tıbbi yardım sağlanır.
• Unutulmamalıdır ki, kulak kanaması olası bir beyin kanamasının habercisi olabilir.

Havale

Adalelerin kontrol edilemeyen kasılmalarıdır. Sinir merkezindeki tahriş sonucu beyinde gerçekleşen elektriksel boşalmalardır.

Havalenin Nedenleri

• Beyinde yaralanma,
• Beyinde enfeksiyon,
• Yüksek ateş,
• Bazı hastalıklar ( sara krizi ).

Ateş nedenli havale herhangi bir hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38 C°’ nin üzerine çıkmasıyla oluşur. Genellikle 6 ay ve 6 yaş arasındaki çocuklarda rastlanır.

Havale durumunda ilk yardım

• Öncelikle hasta ILIK SUYLA ıslatılmış, ıslak havlu ya da çarşafa sarılır.
• Ateş bu yöntemle düşmüyorsa oda sıcaklığında küvete sokulur, duş alması sağlanır.
• Ateş düşmezse tıbbi yardım istenir.

Sara Krizi

Sara krizi belirtileri

• Hastada var olmayan koku alma, adale kasılması vb. ön haberci denilen belirtiler olur.
• Bazen hasta bağırır, şiddetli ve ani bir şekilde bilincini kaybederek yığılır.
• Yoğun ve genel adale kasılması görülür. 10 – 20 sn kadar nefesi kesilir.
• Dudaklarda ve yüzde morarma gözlenir.
• Ardından kısa ve genel adale kasılması, sesli nefes alma, aşırı tükürük salgılanması, altına kaçırma görülebilir.
• Hasta dilini ısırabilir başını yere çarpıp yaralayabilir.
• Aşırı kontrolsüz hareketler gözlenebilir.
• Son aşamada hasta uyanır, şaşkındır, nerede olduğundan habersiz, uykulu hali vardır.

Sara krizinde ilk yardım

• Olayla ilgili güvenlik önlemleri alınır.
• Kriz kendi sürecine bırakılır.
• Hasta bağlanmaya çalışılmamalıdır.
• Kilitlenmiş çene açılmaya çalışılmaz.
• Yabancı herhangi bir madde kullanılmaz ( soğan, kolonya vb. ).
• Kendini yaralamamasına dikkat edilir.
• Etraftaki zarar verebilecek malzemeler uzaklaştırılır.
• Sıkan giysiler gevşetilir.
• Kusma karşısında tetikte olunmalıdır.
• Düşme sonucu yaralanma varsa ilgilenilir.
• Tıbbi yardım istenir.

Kan şekeri düşüklüğü

Herhangi bir nedene bağlı olarak vücutta kan şekeri eksildiği zaman ortaya çıkan durumdur.

Kan şekeri düşüklüğü nedenleri

• Şeker hastalığına bağlı.
• Uzun süren egzersizler sonrası.
• Uzun süre aç kalma sonrası.
• Mide – bağırsak ameliyatı olmuş kişilerde yemek sonrası.

Kan şekeri düşmesi belirtileri

Ani kan şekeri düşme belirtileri;

• Terleme,
• Hızlı nabız,
• Titreme,
• Yorgunluk,
• Bulantı,
• Aniden acıkma hissi.

Yavaş yavaş ve uzun sürede düşerse;

• Baş ağrısı,
• Konuşma güçlüğü,
• Görme bozukluğu,
• Uyuşukluk,
• Kafa karışıklığı,
• Şuur kaybı.

Kan şekeri düşüklüğünde ilk yardım

• Hastanın genel durumu değerlendirilir.
• Bilinci yerindeyse; şekerli su verilir.
• Belirtiler 15 – 20 dakikada geçmiyorsa sağlık kuruluşuna başvurulur.
• Bilinci kapalı ise; Koma pozisyonu verilerek yardım çağrılır.
• Kan şekeri düşük ya da yüksek olsa da 2 kesme şekerinin alınması hayat kurtarıcı olabilir.

Göğüste kuvvetli ağrı

Nedenleri

• Göğüste kuvvetli ağrı nedenleri arasında en sık kalp spazmı (angina pektoris) ve kalp krizi (miyokart enfarktüsü) görülür. Her ikisi de kalp kasının belli bir yerine gönderilen kanın azalması sonucu oluşur.
• Göğüste kuvvetli ağrı belirtileri
• Kalp Spazmı (Angina Pektoris) belirtileri:
• Sıkıntı veya nefes darlığı olur,
• Ağrı hissi; genellikle göğüs ortasında başlar, kollara, boyuna, sırta ve çeneye doğru ilerler,
• Sıklıkla fiziksel hareket, fiziksel zorlanma, heyecan, üzüntü ya da fazla yemek yeme sonucu ortaya çıkar,
• Kısa sürelidir, ağrı yaklaşık 5–10 dakika kadar sürer,
• Ağrı, istirahat ile durur, istirahat halindeyken görülmesi ciddi bir durumu gösterir,
• Nefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.

Kalp Krizi (Miyokart Enfarktüsü) belirtileri:

• Hasta ciddi bir ölüm korkusu ve yoğun sıkıntı hisseder, terleme, mide bulantısı, kusma gibi bulgular görülür,
• Ağrı; göğüs ya da mide boşluğunun herhangi bir yerinde, sıklıkla kravat bölgesinde görülür, omuzlara, boyuna, çeneye ve sol kola yayılır,
• Süre ve yoğunluk olarak kalp spazmı (angina pektoris) ağrısına benzemekle birlikte daha şiddetli ve uzun sürelidir,
• En çok hazımsızlık, gaz sancısı veya kas ağrısı şeklinde belirti verir ve bu nedenle bu tür rahatsızlıklarla karıştırılır (Bu tür gaz ya da kas ağrıları, aksi ispat edilinceye kadar kalp krizi olarak düşünülmelidir),
• Nefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.

Göğüs ağrısında ilk yardım

• Hastanın yaşamsal bulguları kontrol edilir ,
• Hasta hemen dinlenmeye alınır, sakinleştirilir,
• Yarı oturur pozisyon verilir,
• Kullandığı ilaçları varsa almasına yardım edilir,
• Yardım istenerek (112) sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır,
• Yol boyunca yaşam bulguları izlenir.

Hayvan ısırmalarının önemi

Kedi köpek vb. hayvanların dişleri sivri ve keskindir. Ağızlarında ise daima mikrop vardır. Isırmaları halinde derindeki dokulara kadar mikropların ulaşmasını sağlarlar. Ayrıca birden fazla ısırmalarında ciddi yaralanmalara yol açabilirler.

Kedi – köpek ısırmalarında ilk yardım

• HAFİF YARALANMALARDA; yara 5 dakika süreyle sabun ve soğuk suyla yıkanmalıdır.
• Yaranın üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır.
• CİDDİ YARALANMA VE KANAMA VARSA; yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama durdurulmalıdır.
• Derhal tıbbi yardım sağlanmalı ( 112 ) ve hasta kuduz aşısı için uyarılmalıdır.

Arı sokmasında ilk yardım

• Yaralı bölge yıkanır.
• Derinin üzerinden arının iğnesi görünüyorsa çıkarılır.
• Soğuk uygulama yapılır ( soğuk su ). Amonyak vb. kullanılmamalıdır.
• Eğer ağızdan sokmuşsa, solunumu güçleştiriyorsa buz emmesi sağlanır.
• Ağız içi sokmalarında ve alerji hikayesi olanlar için tıbbi yardım istenir.

Akrep sokmasında ilk yardım

• Sokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez!
• Yatar pozisyonda tutulur,
• Yaraya soğuk uygulama yapılır,
• Kan dolaşımını engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır,
• Turnike uygulanmaz
• Yara üzerine hiçbir girişim yapılmaz ( kesilmez, emilmez vb.).

Yılan sokma / ısırmalarında ilk yardım

• Hasta sakinleştirilip, dinlenmesi sağlanır.
• Yara su ile yıkanır.
• Yaraya yakın bölgedeki baskı yapabilecek eşyalar çıkarılır ( yüzük, bilezik, saat vb.).
• Yaraya soğuk uygulama yapılır.
• Yaralanan bölgeye dolaşımı engellemeyecek şekilde bandaj yapılır.
• Turnike uygulanmaz.
• Yaralı mümkün olduğunca hareket ettirilmez.
• Yara üzerine hiçbir müdahale yapılmaz. ( Kesmek, emmek vb. )
• Yaşam bulguları izlenir.
• Tıbbi yardım istenir.

Deniz canlıları sokmasında ilk yardım:

• Kişi hareket ettirilmez.
• Etkilenen bölge ovulmamalıdır.
• Batan diken varsa ve görünüyorsa, çıkarılır.
• Bu hayvanların enzimleri sıcağa karşı dayanıksızdır.
• Sıcak uygulama yapılır.
• Sağlık kuruluşuna sevk edilmelidir.

Hasta/yaralı taşırken dikkat edilmesi gereken kurallar

• Baş – boyun – gövde ekseni esas alınmalı,
• Ekip çalışması yapılmalı,
• Hasta/yaralıya yakın mesafede çalışılmalı,
• Daha uzun ve kuvvetli kas grupları kullanılmalı,
• Sırtın gerginliğini korumak için dizler kalçadan bükülmeli,
• Yerden destek alacak şekilde, her iki ayağı kullanma ve birini diğerinden öne yerleştirme,
• Omuzlar leğen kemiği hizasında tutulmalıdır,
• Ağırlık kaldırırken karın muntazam tutulup, kalça kasılmalıdır,
• Kalkarken ağırlığı kalça kaslarına verilmelidir,
• Yavaş ve düz adımlarla yürünmelidir ( Adımlar omuzdan geniş olmamalı.),
• Ani dönme ve bükülmelerden kaçınılmalı hasta/yaralı y az hareket ettirilmelidir.

Acil Taşıma Teknikleri:

• Sürükleme Tekniği
• Ayak bileklerinden tutarak sürükleme
• Koltuk altından tutarak sürükleme
• Araç İçindeki Yaralıyı Taşıma (Rentek) Tekniği

Kısa Mesafede Süratli Taşıma Teknikleri:

Tek İlkyardımcı İle Taşıma

• Kucakta taşıma
• İlk yardımcının omzundan destek alma
• Sırtta taşıma
• Omuzda taşıma  (İtfaiyeci yöntemi)

İki İlkyardımcı İle Taşıma

• Ellerin Üzerinde Taşıma  (Altın Beşik Yöntemi)
• İki elle, üç elle, dört elle taşıma
• Kol ve bacaklardan Tutarak Taşıma
• Sandalye İle Taşıma

Sedye Üzerine Yerleştirme Teknikleri:

• Kaşık tekniği
• Köprü tekniği