Eğitimler
Zehirlenmelerde İlk Yardım
Zehirlenmelerde İlk Yardım Sunum Planı
- Genel bilgiler
- Zehirlenme kaynakları
- Zehirlenme belirti ve bulguları
- Zehirlenmiş hasta/yaralıda ilk yardım
- Sık görülen zehirlenmelerde ilk yardım
- İlaç zehirlenmeleri
- Mantar zehirlenmesi
- Alkol zehirlenmesi
- Duman (karbon monoksit) zehirlenmesi
- Şofben zehirlenmesi
- Özet
Giriş
Bu sayfada, günlük yaşamda sıkça karşılaşılan zehirlenmelerin kaynakları ve bu tür durumlar meydana geldiğinde uygulanabilecek ilk yardım yöntemleri ayrıntılı bir şekilde yer almaktadır. Zehirlenmeler, genellikle ev kazaları, yanlış ilaç kullanımı, bozuk gıda tüketimi gibi nedenlerle ortaya çıkan, oldukça tehlikeli ve hayatı tehdit edici durumlardır. Bu tehlikeli durumlarda, zamanında ve doğru bir şekilde yapılan ilk yardım müdahaleleri, hastanın ilk andaki sağlık durumunun düzeltilmesine ve daha ciddi sonuçların önlenmesine yardımcı olabilir. İlkyardım uygulamaları, hastanın zehirlenme kaynağına göre değişiklik gösterebilir ve bu nedenle doğru ve etkili yöntemlerin bilinmesi büyük önem taşımaktadır.
Türk Kızılay Esenyurt İlk Yardım Merkezi
Hayat Kurtarmak İçin İlk Adımı At !
Zehirlenmeler
Genel Bilgiler
Zehir; yutulduğunda, solunduğunda, enjekte edildiğinde veya cilt yolu ile emildiğinde insan sağlığına zarar veren maddelerin genel adıdır.
Bir maddenin zehirli olup olmadığını belirleyen onun miktarıdır.
Düşük miktarda alındığında zararsız veya tedavi edici olan maddeler (örneğin; ilaçlar ve bitkisel ürünler) daha yüksek miktarlarda alındığında zehirli olabilirler.
Zehirlenmeye sebebiyet veren birçok madde günlük hayatta kullanılmaktadır. Bunlardan korunmak için;
- Özellikle ev ve iş yerlerinde zehirlenmeye sebebiyet verebilecek maddelerin bir listesi yapılmalıdır.
- Zehirlenmeler genellikle çocuklarda ve bakıma muhtaç kişilerde görülmektedir. Bu yüzden zehirlenmeye sebebiyet verebilecek maddeler çocukların erişemeyeceği şekilde muhafaza edilmelidir.
- Kullanılmayan kimyasal maddeler çevreye zarar veremeyecek şekilde uzaklaştırılmalıdır (atık pil toplama alanları vb.).
- Kullanılan ilaçlar reçetede yazılan miktarda ve sürede alınmalıdır. Fazla kullanım engellenmelidir.
- Kullanılmayan ilaçlar ise yetkili mercilere teslim edilmelidir.
- Kullanılacak ürünün (temizlik maddesi, böcek ilacı vb.) sağlığa zararsız alternatifleri varsa tercih edilmelidir.
- Zehirli olabilecek maddeler kullanılırken koruyucu ekipman kullanılmalı ve ortam havalandırmasına dikkat edilmelidir.
- Zehirli maddeler etraftayken yiyecek ve içecek tüketilmemelidir.
Zehirlenme Kaynakları
Zehirler insan vücuduna farklı yollarla girebilir.
Bunlar;
- Sindirim yolu ile zehirlenme (ağızdan)
- Solunum yolu ile zehirlenme (gazlar)
- Enjeksiyon yolu ile zehirlenme
- Cilt emilimi ile zehirlenme
- Göze sıçrayan maddelerle zehirlenme
Zehirlenme Kaynakları – Sindirim Yolu İle (Ağızdan)
- En sık rastlanan zehirlenme yoludur ve çoğunlukla çocuklar (5 yaş altı) etkilenir.
- Sindirim yolu ile zehirlenmeler genellikle ev ya da bahçede kullanılan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, ilaçlar, aşırı alkol alımı ve temizlik ürünlerinden kaynaklanır.
Zehirlenme Kaynakları – Solunum Yolu İle (Gazlar)
- Zehirli maddenin solunum yolu ile alınmasıyla oluşur.
- Genellikle karbon monoksit (soba, tüp kaçakları, şofben, bütan gazı sobaları), lağım çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, havuz temizliğinde kullanılan klor, yapıştırıcılar, boyalar ve ev temizleyicileri gibi maddelerden kaynaklanır.
Zehirlenme Kaynakları – Enjeksiyon Yolu İle
- Zehir vücuda enjeksiyon yapılarak (kas içi veya damar içi) zerk edilmesi ile girer.
- Zehirlenme ilaçların enjeksiyonu (iğne), zehirli yılanların ve kuduz köpeklerin ısırıkları, akrepler ve zehirli böceklerin sokmasından kaynaklanır.
Zehirlenme Kaynakları – Cilt Emilimi Yolu İle
- Cilt yolu ile zehirlenmede, zehir cilt ile temas eder ve emilerek vücuda girer.
- Zehirlenme temizlik ürünleri, ev bitkileri ve bahçe ürünleri, endüstriyel zehirler ve bitkisel zehirler cilt yoluyla emilerek vücuda girmesinden kaynaklanır.
Zehirlenme Kaynakları – Göze Sıçrama İle
- Zehirlenme göze sıçrama şeklinde meydana gelir.
- Zehirlenme temizlik ürünleri, evde kullanılan maddeler ve bahçe ürünleri, endüstriyel ve bitkisel kaynaklı ürünlerden kaynaklanır.
Belirti Ve Bulgular
- Zehirlenme belirti ve bulguları; zehrin vücuda giriş yoluna, alınan zehirli (toksik) maddenin türüne ve miktarına göre değişir.
- Zehirlenme hafif seyirli olabileceği gibi hayatı tehdit edebilecek durumlara neden olabilir.
Sindirim yolu ile zehirlenme (ağızdan):
- Bulantı ve kusma
- Karın ağrısı
- Nöbetler
- Düzensiz veya hızlı veya yavaş kalp atışı
- Bilinç bozukluğu
Solunum yolu ile zehirlenme (gazlar):
- Nefes darlığı
- Kan oksijen seviyesinin düşmesi
- Gri-mavi cilt (siyanoz)
- Kiraz kırmızısı dudaklar
Enjeksiyon yolu ile zehirlenme:
- Enjeksiyon bölgesinde ağrı
- Kızarıklık ve şişlik
- Bulanık görme
- Bulantı ve kusma
- Nefes darlığı
- Nöbetler
- Bilinç bozukluğu
- Anafilaktik şok
Cilt emilimi ile zehirlenme:
- Ciltte yanıkları (kimyasal yanık)
- Ağrı
- Şişme
- Döküntü
- Kızarıklık
- Kaşıntı
Göze sıçrayan maddelerle zehirlenme:
- Gözde ağrı
- Sulanma
- Bulanık görme
Belirti Ve Bulgular – Vücuttaki Sistemlere Göre
Sindirim sistemine etkileri:
- Bulantı
- Kusma
- Karın ağrısı
- Gaz
- Şişkinlik
- İshal
- Ağızda veya boğazda yanma
Sinir sistemine etkileri:
- Bilinç kaybı
- Nöbet
- Rahatsızlık hissi
- Kaslarda ağrı
- Kasılma
- Hareketlerde uyumsuzluk
- Şok belirtileri
- Baş ağrısı
- Bulanık görme
Solunum sistemine etkileri:
- Nefes darlığı
- Solunum durması
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Kulak çınlaması
- Oksijen yetmezliği nedeni ile ciltte kızarıklık
- Morarma
Dolaşım sistemine etkileri:
- Ritim bozukluğu (düzensiz, yavaş veya hızlı kalp atımı),
- Baş ağrısı
- Soğuk terleme
- Kalp durması
Zehirlenmeler - İlk Yardım
Öncelikle kendi güvenliğinizi ve çevre güvenliğini sağlayın. Bunun için;
- Eldiven, maske ve kıyafet gibi güvenlik ekipmanları varsa kullanın.
- Hasta/yaralının kıyafet veya vücut salgılarından (tükürük, göz yaşı vb.) hem kendinizi hem de çevredekileri koruyun.
- Eğer zehirlenme laboratuvar, çiftlik veya endüstriyel alanda gerçekleştiyse zehirlenmeye sebebiyet verebilecek maddeleri öğrenin ve başka kaza ve yaralanma olmaması için önlem alın.
- Eğer birden fazla kişi aynı anda zehirlenmişse, zehirlenmenin çevresel bir etkenden kaynaklanma ihtimali yüksektir. Bu durumda dikkatli olun. Uzun süre o ortamda kalmayın.
- İlk yardım sırasında eğer yapılabilirseniz zehirli maddenin ne olduğunu saptayın ve sağlık ekiplerine bilgi verin. Ancak zehirlenmenin kökenini bulmak için kendinizi tehlikeli bir duruma sokmayın!
Güvenlik önlemlerini aldıktan sonra hasta/yaralıya müdahale edebilirsiniz. Bunun için;
- İlk olarak zehirlenmeye neden olan maddenin hangi yol ile alındığını dikkate alarak zehirli maddeyi hastadan uzaklaştırın.
- Eğer zehirli madde ağız yoluyla alındıysa hastaya yiyecek veya içecek bir şey vermeyin. Kusturmaya çalışmayın.
Zehirlenme solunum yolu ile meydana gelmiş ise:
- Hasta/yaralıyı temiz havaya çıkarın veya pencere, kapı vs. açarak ortama temiz hava girmesi sağlayın.
- Mutlaka maske veya ıslak bir bezle ağzınızı ve burnunuzu kapatın ve ortamdan mümkün olduğunca hızlı şekilde çıkın.
Zehirlenme cilt emilimi yolu ile meydana gelmiş ise:
- Bulaşmış giysileri çıkarın ve 20 dakika soğuk suyla yıkayın.
Zehirlenme enjeksiyon yolu ile meydana gelmiş ise:
- Mümkünse iğneyi çıkarın.
Zehirlenme göze sıçrayan bir madde ile meydana gelmiş ise:
- Gözü 10 dakika boyunca yıkayın (uygulama için göze yabancı cisim kaçması bölümüne bakınız).
- 112 acil yardım numarasını arayın veya aratın.
- Hasta/yaralının bilincini kontrol edin.
- Eğer hasta/yaralının yaşamsal fonksiyonları bozuksa ve Temel Yaşam Desteği uygulaması gerekiyorsa, kendinizi koruyarak gerekli müdahaleyi yapın.
- Hasta solunum veya sindirim yoluyla zehirlendiyse ağızdan ağıza solunumda zehirli maddenin size bulaşabileceğini unutmayın.
- Hastanın bilinci kapalı ancak yaşamsal fonksiyonları normalse hastayı kurtarma (iyileşme, derlenme) pozisyonuna getirin.
- Ulusal Zehir Danışma Merkezini (114 UZEM) arayarak zehir ve yapılması gerekenler hakkında bilgi alın.
İlk müdahale sonrası zehirlenmenin aydınlatılması ve tedaviyi yönlendirebilecek ek bilgiler hasta/yaralı veya yakınlarından toplanabilir. Bu aşamada;
- Zehirli maddenin türü ve hangi yolla alındığı
- Hasta/yaralının herhangi bir ilaç, uyuşturucu madde veya alkol alıp almadığı
- Mantar, bitki, delibal vs. gibi doğada bulunan ve zehirlenmeye sebep olabilecek maddelerin tüketilip tüketilmediği
- Eğer zehirlenme hastanın çalıştığı yerde (laboratuvar, fabrika, tarla vs.) gerçekleştiyse zehirlenmeye sebep olabilecek olası bir maddenin olup olmadığı sorgulanmalıdır.
Sık Görülen Zehirlenmeler – İlaçlar
- Zehirlenme reçeteli ilaçların aşırı dozundan kaynaklanabilir.
- Ağrı kesiciler, uyuşturucu maddeler, anestezi yapan maddeler de zehirlenmeye neden olabilir.
- Örneğin; en yaygın kullanılan ağrı kesicilerin başında olan parasetamol hastaneye ilaç zehirlenmesi nedeniyle yapılan başvuruların en sık nedenlerindendir.
- Çocuklarda kazara zehirlenmelerin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.
- Tedavi edilmezse küçük doz aşımları dahi karaciğer yetmezliğine sebebiyet verebilmektedir.
- Önerilen dozun üzerindeki kullanımlarda acil müdahale gerekmektedir.
- Müdahale ne kadar erken başlarsa tedaviye yanıt o kadar iyi olmaktadır.
Zehirlenmeler - Sık Görülen Zehirlenmeler – İlaçlar – İlk Yardım
- Hastanın bilincini değerlendirin.
- Bilinci yerinde ise hasta/yaralıya rahat edebileceği bir pozisyon verin.
- Aldığı ilacın ne olduğunu sorun.
- Kesinlikle kusturmayın.
- Yiyecek veya içecek vermeyin.
- Yaşamsal bulgularını değerlendirin. Yaşamsal bulguları yoksa 112 acil yardım numarasını arayın veya aratın. Gerekli ise Temel Yaşam Desteğine başlayın.
- 114’ü (UZEM) arayarak bilgi alın.
Sık Görülen Zehirlenmeler – Mantar
Ülkemizde çok çeşitli mantarlar yetişmektedir ve bunların bir kısmı zehirlidir.
Doğada yetişen mantarların zehirli olanlarını zehirsiz olanlardan ayırmak mümkün değildir. Mantarları pişirmek zehirlenmeyi önlememektedir.
Mantar zehirlenmesi belirti ve bulguları:
- Bulantı, kusma
İshal - Halüsinasyon (hayal görme)
- Bilinç bulanıklığı
- Koma
İlk Yardım Eğitim Takvimi
Sık Görülen Zehirlenmeler – Mantar – İlk Yardım
- Hastanın bilincini değerlendirin.
- Bilinci yerinde ise hasta/yaralıya rahat edebileceği bir pozisyon verin.
- Kesinlikle kusturmayın.
- Yiyecek veya içecek vermeyin.
- Yaşamsal bulgularını değerlendirin. Yaşamsal bulguları yoksa 112 acil yardım numarasını arayın veya aratın.
- Gerekli ise Temel Yaşam Desteğine başlayın.
- 114’ü (UZEM) arayarak bilgi alın.
Sık Görülen Zehirlenmeler – Alkol
- Alkol beynin aktivitesini baskılar.
- Uzun süreli ve çok fazla miktarda alkol alımında fiziksel ve zihinsel fonksiyonlar bozularak kişide bilinç kaybı gelişebilir.
Alkol zehirlenmesinde belirti ve bulgular:
- Güçlü bir alkol kokusu
- Boş şişeler veya teneke kutular
- Bilinç bozukluğu
- Kızarık ve nemli yüz
- Derin, gürültülü solunum
- Bilinç kaybı
- Kusma (bilinç kaybı sırasında olan kusma solunum yoluna kaçabilir)
- Vücut sıcaklığında düşme
- Kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi)
- Vücutta yaralanma
Sık Görülen Zehirlenmeler – Alkol – İlk Yardım
- Hastanın bilincini değerlendirin.
- Yaralanmalar açısından değerlendirin.
- Hasta/yaralıyı soğuktan korumak için bir ceket veya battaniye ile örtün.
- Hasta/yaralı iyileşene kadar veya başka bir kişinin gözetimine verene kadar yaşamsal bulgularını takip edin.
- Yaşamsal bulgularını değerlendirin. Yaşamsal bulguları yoksa 112 acil yardım numarasını arayın veya aratın.
- Gerekli ise Temel Yaşam Desteğine başlayın.
Sık Görülen Zehirlenmeler – Duman (Karbon Monoksit)
- Karbon monoksit (CO), hidrokarbon yanması sonucu oluşan kokusuz, tatsız, renksiz, rahatsız edici olmayan havadan hafif bir gazdır.
- Egzoz gazları, gaz ve kömür ısıtıcıları, mangal kömürleri, kuyular ve derin çukurlarda bulunabilir.
- Karbon monoksit hemoglobine bağlanarak ve oksijen taşıma ve kullanımında bozulmaya neden olur.
- Bu durum vücutta en fazla oksijene gerek duyan organları etkiler.
Belirti ve bulgular:
- Aşırı yorgunluk
- Huzursuzluk
- Baş ağrısı
- Grip belirtileri
- Bulantı, kusma, baş dönmesi, karıncalanma
- Cilt ve tırnaklarda kısa süreli kiraz kırmızısı renk değişimi
- Göğüs ağrısı, çarpıntı hissi, tansiyon düşüklüğü
- Solunum durması, kalp durması, koma
- Siyanoz (morarma)
- Bilinç kaybı
Sık Görülen Zehirlenmeler – Duman (Karbon Monoksit) İlk Yardım
- Kendi güvenliğinizden emin olun, güvenlik açısından endişeniz varsa
- 112 acil yardım numarasını arayın (İtfaiye bu konuda tecrübelidir) ve yardım isteyin.
- Kapalı alana girmeden önce iki veya üç derin nefes alın ve nefesinizi olabildiğince uzun tutun. Varsa bir gaz maskesi kullanın.
- Hastayı ortamdan uzaklaştırın ve temiz bir alana götürün.
- Yalnızsanız hastayı gözetimsiz bırakmadan çevreden yardım isteyin.
- Hasta/yaralının üzerindeki giysileri gevşeterek rahat nefes alıp vermesini sağlayın.
- Bilinci açıksa rahat nefes aldığı pozisyonda kalmasını sağlayın.
- Yaşamsal bulgularını değerlendirin. Yaşamsal bulguları yoksa 112 acil yardım numarasını arayın veya aratın.
- Gerekli ise Temel Yaşam Desteğine başlayın.
- Hastanın takibi için sağlık kuruluşuna naklini sağlayın.
Sık Görülen Zehirlenmeler – Şofben
- Şofben, sıcak su temini için birçok konutta hala kullanılmakta olan bir cihazdır.
- Elektrikle çalışanları genellikle termostat arızası nedeniyle patlamalara ve sıcak su yanıklarına neden olabilmektedir. Buna karşın doğalgaz ve tüple çalışan şofbenler ise zehirlenmelere sebebiyet verebilmektedir.
- Doğalgaz aslında zehirli değildir. Ancak; 6 m3’den daha küçük ve iyi havalandırılmamış mekanlarda şofben kullanıldığında, ortamdaki oksijen hızla tükenmekte ve kişiler bu yüzden havasızlıktan boğularak kaybedilmektedirler.
Şofben zehirlenmelerine karşı bir takım önlemler alınabilir. Bunlar:
- Mümkünse banyoya şofben konulmamalı
- Banyo içeriden kilitlenmemeli
- Şofben iyi çeken bir bacaya bağlanmalı
- Şofbenin olduğu yere bol hava girişi sağlanmalı
- Şofben ile tüp arasındaki hortum 125 cm’den uzun olmamalı
- Banyodaki kişiler belirli aralıklarla kontrol edilmelidir.
Sık Görülen Zehirlenmeler – Şofben – İlk Yardım
- Hasta/yaralıyı ortamdan uzaklaştırın.
- Ortamda bulunan pencere varsa açın ve ortamın havalanmasını sağlayın.
- Bilinci kapalı ancak yaşamsal bulguları varsa kurtarma (iyileşme, derlenme) pozisyonuna getirin.
- Yaşamsal bulgularını değerlendirin. Yaşamsal bulguları yoksa 112 acil yardım numarasını arayın veya aratın.
- Gerekli ise Temel Yaşam Desteğine başlayın.
- Hasta/yaralının hastaneye naklini sağlayın.
Özet
- Zehirli maddeler hemen hemen her yerde insanların karşısına çıkabilmektedir. Bu maddeler evde, iş yerinde hatta doğada dahi bulunabilmektedirler.
- Her gün kullanılan ilaçlar dahi bir anda fazla miktarda alındığında zehirlenmeye sebebiyet verebilmektedir.
- Her durumda yapılması gereken önce kurtarıcının zehirlenmesini önlemek daha sonra hastanın zehirle temasını kesmektir.
- Hastanın ciddiyetine göre müdahale edilmeli ve her durumda sağlık ekiplerine (112 acil yardım numarasına) mutlaka bilgi verilmelidir.
Başvuru Evrakları ?
- Kimlik Fotokopisi
- 1 Adet Fotoğraf
Eğitimin Verildiği Yer ?
- Uygun Teknik koşullar ( Salon (Kişi Başı 3,5m² alan), Projeksiyon, Perde, U-Masa Düzeni ) olduğu takdirde en az 5 kişilik grup olmanız halinde iş yerinizde,
- Eğitim Merkezimizde (Sultaniye Mah. Sıdıka Cebecioğlu Sk. No:10 Kat :2 Esenyurt/İSTANBUL)
Merkezimiz Tarafından Verilen Materyaller ?
- İlk Yardım El Kitabı
- Kalem
- % 85 Başarı sağlayan kişilere Sağlık Bakanlığı onaylı “İLK YARDIMCI SERTİFİKA VE KİMLİK KARTI” verilmektedir.
Eğitimde Kullanılan Araç-Gereç Malzeme ?
- Yetişkin, Çocuk, Bebek İlk Yardım Eğitim Maketi,
- OED Cihazı
- Sargı ve tespit malzemeleri,
- Bandaj,
- Projeksiyon,
- Bilgisayar,
- Yazı tahtası
Eğitim Konuları?
- İlk yardım temel uygulamaları
- Olay yerinin değerlendirilmesi
- İnsan vücudu ile ilgili bilinmesi gerekenler
- Hasta- yaralının değerlendirilmesi
- Temel yaşam desteği (Suni solunum-göğüs basıncı- OED eğitimi)
- Kanamalar
- Isı dengesi bozuklukları
- Yaralanmalar
- Bilinç bozuklukları
- Kırık-çıkık ve burkulmalar
- Zehirlenmeler
- Böcek sokmaları ve hayvan ısırıkları
- Yabancı cisim kaçması ve batması
- Hasta- yaralı taşıma
